Τι είναι ο δύσκαμπτος μέγας δάκτυλος (hallux rigidus);

Δύσκαμπτος μέγας δάκτυλος (hallux rigidus) είναι η αρθρίτιδα της άρθρωσης στη βάση του μεγάλου δακτύλου του ποδιού. Είναι η πιο κοινή αρθριτική κατάσταση του ποδιού, που επηρεάζει 1 στους 40 ανθρώπους ηλικίας άνω των 50 ετών. Ο δύσκαμπτος μέγας δάκτυλος (hallux rigidus) τείνει να επηρεάζει τις γυναίκες πιο συχνά από τους άνδρες και συνήθως αναπτύσσεται σε ενήλικες ηλικίας άνω των 30 ετών.

 

Ποια είναι τα συμπτώματα του δύσκαμπτου μέγα δάκτυλου;

Οι περισσότεροι ασθενείς αναφέρουν πόνο στην άρθρωση του μεγάλου δακτύλου ενώ κάνουν δραστηριότητες, ειδικά όταν πιέζουν το πόδι στην αλλαγή του βήματος. Συχνά συνυπάρχει οίδημα (= πρήξιμο) γύρω από την μεγάλη άρθρωση του μεγάλου δακτύλου ή δυσκολία κίνησης και κάμψης του δακτύλου. Μπορεί να αναπτυχθεί ένα εξόγκωμα τοπικά, που μοιάζει με κότσι (βλαισός μέγας δάκτυλος) αλλά πρόκειται για οστεόφυτο που εμφανίζεται στη ράχη (και όχι στην έσω πλευρά) της άρθρωσης του μεγάλου δακτύλου. Το οστεόφυτο αυτό ερεθίζεται από την τριβή του στο εσωτερικό του παπουτσιού.

 

Τι προκαλεί τον δύσκαμπτο μέγα δάκτυλο;

Η αιτία του δύσκαμπτου μεγάλου δάκτυλου δεν είναι γνωστή. Ωστόσο, έχουν αναγνωριστεί διάφοροι παράγοντες κινδύνου. Αυτοί περιλαμβάνουν ένα σχετικά μακρύτερο ή ανυψωμένο πρώτο μετατάρσιο (metatarsus primus elevatus) ή άλλες διαφορές στην ανατομία των ποδιών, προηγούμενο τραυματισμό στο μεγάλο δάκτυλο του ποδιού και οικογενειακό ιστορικό. Αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε υπερβολική φθορά της άρθρωσης, η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε αρθρίτιδα.

 

Ανατομία

Η άρθρωση του μεγάλου δακτύλου ονομάζεται μεταταρσιοφαλαγγική άρθρωση. Αυτή η άρθρωση συνδέει την κεφαλή του πρώτου μακρού οστού του μέσου ποδιού (μετατάρσιο) με τη βάση του πρώτου οστού του δακτύλου (εγγύς φάλαγγα) και των δύο μικρών οστών (σησαμοειδή) κάτω από το μετατάρσιο. Συνήθως η μεγαλύτερη περιοχή φθοράς βρίσκεται στην κορυφή / ράχη της άρθρωσης, στην πάνω πλευρά.

 

Πως γίνεται η διάγνωση του δύσκαμπτου μέγα δάκτυλου;

Σε πολλές περιπτώσεις, αρκεί μια καλή κλινική εξέταση για να γίνει η διάγνωση του δύσκαμπτου μεγάλου δάκτυλου. Ο εξειδικευμένος ορθπαιδικός θα εξετάσει την μεταταρσιοφαλαγγική άρθρωση για να δει πόσο μπορεί να κινηθεί και πότε εμφανίζεται ο πόνος. Ο γιατρός θα ελέγξει επίσης το πόδι σας για οστικές προπέτειες – οστεόφυτα. Μπορούν να γίνουν ακτινογραφίες ώστε να προσδιοριστεί η έκταση του εκφυλισμού των αρθρώσεων και η θέση και το μέγεθος των οστεόφυτων. Αυτές οι ακτινογραφίες γίνονται συνήθως σε όρθια θέση και με το πόδι σε φόρτιση. Οι αξονικές και μαγνητικές τομογραφίες σπανίως είναι απαραίτητες.

 

Πως αντιμετωπίζεται ο δύσκαμπτος μέγας δάκτυλος;

Συντηρητική αντιμετώπιση

Η συντηρητική αντιμετώπιση είναι πάντα η πρώτη θεραπεία για τον δύσκαμπτο μεγάλο δάκτυλο. Ο γιατρός μπορεί να προτείνει παυσίπονα και αντιφλεγμονώδη φάρμακα και παγοκύστες ή θερμοφόρες για τη μείωση του πόνου. Οι πλούσιες σε αιμοπετάλια ενέσεις πλάσματος (PRPs – Platelet Rich Plasma) και παρόμοιες ενέσεις στην άρθρωση είναι ελπιδοφόρες αλλά διαφέρουν ως προς την αποτελεσματικότητα.

Μπορεί επίσης να γίνει σύσταση για αλλαγές στα υποδήματα. Η αποφυγή των υποδημάτων με λεπτές σόλες ή τα παπούτσια με ψηλότερα τακούνια μπορεί να ελαχιστοποιήσει τη συμπίεση στο πάνω μέρος της άρθρωσης. Τα παπούτσια με σκληρή σόλα, καμπυλωτή σόλα (rocker bottom – σαν «τσαρούχι») ή και τα δύο μπορούν επίσης να ελαχιστοποιήσουν τον πόνο στις αρθρώσεις. Μπορείτε επίσης να επωφεληθείτε από ένθετα σιλικόνης καθώς και ειδικούς ορθοπαιδικούς πάτους που περιορίζουν την κίνηση στην μεταταρσιοφαλαγγική άρθρωση.

Αν και οι θεραπείες αυτές μπορεί να συμβάλλουν στη μείωση των συμπτωμάτων, δεν σταματούν την πρόοδο της πάθησης.

 

Χειρουργική θεραπεία

Εάν ο πόνος επιμένει μετά τις παραπάνω συντηρητικές θεραπείες, θα πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόμενο χειρουργικής επέμβασης. Ο τύπος χειρουργικής επέμβασης καθορίζεται από την έκταση της αρθρίτιδας και την παραμόρφωση του δάκτυλου.

Αφαίρεση ραχιαίου οστεόφυτου (Χειλεκτομή)
Για ήπιες έως μέτριες βλάβες, μπορεί να αρκεί η απομάκρυνση των οστεοφύτων πάνω από την κεφαλή του μεταταρσίου και την εγγύς φάλαγγα. Αυτή η επέμβαση ονομάζεται χειλεκτομή. Η αφαίρεση του οστεόφυτου δίνει περισσότερο χώρο για να λυγίσει το δάχτυλο και να ελαφρύνει από τον πόνο που προκαλείται όταν σπρώχνετε το δάκτυλο. Η διαδικασία αυτή μπορεί επίσης να συνδυαστεί με άλλες οστεοτομίες που αλλάζουν τη θέση του μεγάλου δακτύλου και μειώνουν περαιτέρω την πίεση στην κορυφή της άρθρωσης.

Τα πλεονεκτήματα αυτής της διαδικασίας είναι ότι διατηρείται η σταθερότητα και η λειτουργικότητα της περιοχής, καθώς και ότι διατηρείται η ίδια η άρθρωση.

 

Αρθρόδεση
Σε προχωρημένα στάδια του δύσκαμπτου μεγάλου δακτύλου με σοβαρή βλάβη των αρθρώσεων αντιμετωπίζονται συχνά με “συγκόλληση” της μεγάλης άρθρωσης των δακτύλων. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται αρθρόδεση. Σε αυτή τη διαδικασία, ο κατεστραμμένος χόνδρος αφαιρείται και τα δύο οστά στερεώνονται μαζί με βίδες και / ή πλάκες.

Το κύριο πλεονέκτημα αυτής της διαδικασίας είναι ότι πρόκειται για μόνιμη διόρθωση για τη μείωση του πόνου. Το κύριο μειονέκτημα είναι ότι περιορίζει την κίνηση του μεγάλου δακτύλου, παρόλο που οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν ακόμα να είναι πλήρως λειτουργικοί.

 

Αρθροπλαστική παρεμβολής
Για τον ασθενή με μέτριο έως σοβαρό δύσκαμπτο μεγάλο δάκτυλο που θέλει να αποφύγει την απώλεια κίνησης, η αρθροπλαστική παρεμβολής μπορεί να είναι μία επιλογή. Αυτή η διαδικασία συνίσταται στην απομάκρυνση κάποιου από τα κατεστραμμένα οστά (παρόμοια με τη χειλεκτομή) και την τοποθέτηση βιολογικού διαχωριστικού μεταξύ των δύο οστών για ελαχιστοποίηση της επαφής και στις δύο πλευρές της άρθρωσης.

Η αρθροπλαστική παρεμβολής εκτελείται κυρίως με δύο τρόπους. Στην πρώτη τεχνική, ένα κομμάτι μαλακού ιστού χρησιμοποιείται ως αποστάτης σε μια προσπάθεια να αποκατασταθεί η επιφάνεια της άρθρωσης. Αυτός ο μαλακός ιστός μπορεί να ληφθεί από το πόδι σας, από ένα άλλο μέρος του σώματός σας, ή ακόμα και από πτωματικό παρασκεύασμα. Η επέμβαση διατηρεί κάποια κίνηση αλλά δεν είναι τόσο προβλέψιμη για την ανακούφιση του πόνου.

Εναλλακτικά, αναπτύχθηκε μια άλλη τεχνική στην οποία χρησιμοποιείται ένα μόσχευμα συνθετικού χόνδρου κατασκευασμένο από πολυβινυλική αλκοόλη ως διαχωριστικό. Τα πλεονεκτήματα αυτής της διαδικασίας είναι ότι απαιτεί την απομάκρυνση λιγότερων οστών και είναι πολύ πιο εύκολο να γίνει αρθρόδεση εάν αυτό αποτύχει. Έχει επίσης αποδειχθεί ότι είναι εξίσου αποτελεσματική με τη αρθρόδεση σε ότι αφορά την ανακούφιση από τον πόνο, διατηρώντας παράλληλα την κίνηση της άρθρωσης. Πρόκειται για μια νεότερη διαδικασία. Ωστόσο, οι τρέχουσες μελέτες έχουν δείξει καλά αποτελέσματα που φαίνεται ότι πιθανότατα θα διατηρηθούν με την πάροδο του χρόνου.

 

Αντικατάσταση άρθρωσης (ολική αρθροπλαστική)
Η αρθροπλαστική ή η αντικατάσταση μιας ή και των δύο πλευρών της άρθρωσης με μεταλλικά ή πλαστικά μέρη. Είναι ενδιαφέρουσα λόγω της επιτυχίας αυτών των διαδικασιών στο γόνατο και στο ισχίο. Ενώ υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν αυτή την τεχνική με συγκεκριμένα εμφυτεύματα, οι ορθοπαιδικοί χειρουργοί δεν την συνιστούν συχνά λόγω αναφορών υψηλότερων επιπέδων επιπλοκών και απρόβλεπτων βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων. Οι ερευνητές συνεχίζουν να μελετούν αυτή την τεχνική και τους τύπους εμφυτευμάτων. Συμβουλευτείτε έναν ορθοπαιδικό χειρούργο ποδοκνημικής και άκρου ποδός για περισσότερες πληροφορίες.

 

Πόσο διαρκεί η αποκατάσταση μετά το χειρουργείο;

Η διάρκεια της αποκατάστασης εξαρτάται από τον τύπο της χειρουργικής επέμβασης. Για τη χειλεκτομή και την αρθροπλαστική παρεμβολής, οι περισσότεροι χειρουργοί συστήνουν να φοράτε ένα υπόδημα με σκληρή σόλα και φόρτιση ανάλογα με τον πόνο για περίπου δύο εβδομάδες πριν από την σταδιακή επιστροφή στα κανονικά υποδήματα. Για μια αρθρόδεση ή διαδικασία οστεοτομίας, το πόδι μπορεί να ακινητοποιηθεί σε νάρθηκα για τέσσερις έως οκτώ εβδομάδες και μπορεί να επιτραπεί περιορισμένη φόρτιση με πατερίτσες για δύο έως τρεις μήνες. Είναι αναμενόμενο κάποιο οίδημα (= πρήξιμο) των ποδιών, δυσκαμψία και πόνος για αρκετούς μήνες μετά τη διαδικασία, ανάλογα με το επίπεδο δραστηριότητάς σας.

Μετά την αποκατάσταση, οι περισσότεροι ασθενείς είναι ικανοί να ασκούνται, να τρέχουν και να φορούν τα περισσότερα παπούτσια άνετα. Οι ασθενείς μπορεί ακόμα να βρουν ότι τα παπούτσια με καμπυλωτή σόλα (rocker bottom, σαν «τσαρούχι») είναι πιο άνετα όταν ασκούνται.

 

Ποιες είναι οι πιθανές επιπλοκές;

Όταν απαιτείται χειρουργική επέμβαση, ισχύουν οι τυπικοί κίνδυνοι, συμπεριλαμβανομένων των ουλών, της λοίμωξης και της αποτυχίας για την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Ωστόσο, αυτοί οι κίνδυνοι είναι πολύ σπάνιοι στις παραπάνω διαδικασίες, εκτός εάν υπάρχουν άλλοι παράγοντες όπως το κάπνισμα ή ένα κακό ανοσοποιητικό σύστημα.

 

Συχνές ερωτήσεις

 

Ποιος τύπος δραστηριότητας επιτρέπεται μετά τη χειρουργική επέμβαση αρθρόδεσης;

Οι περισσότεροι ασθενείς είναι σε θέση να επιστρέψουν στο συνηθισμένο επίπεδο δραστηριότητάς τους, αν και το τρέξιμο και τα άλματα θα είναι πιο δύσκολα. Η χρήση υποδημάτων με τακούνι μεγαλύτερο από 4 εκατοστά μπορεί να μην είναι άνετη.