Τι είναι το διάστρεμμα;
Το διάστρεμμα αστραγάλου (ποδοκνημική άρθρωση) αναφέρεται με απλά λόγια στο σχίσιμο (μερική ή ολική «ρήξη») των συνδέσμων του αστραγάλου. Τα πιο κοινά διαστρέμματα συμβαίνουν στην έξω πλευρά του αστραγάλου (ποδοκνημική άρθρωση). Αυτός είναι ένας ιδιαίτερα συνηθισμένος τραυματισμός που προσβάλλει πολλούς ασθενείς κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης ποικιλίας δραστηριοτήτων. Μπορεί επίσης να συμβεί σε συνδυασμό με κάταγμα στην περιοχή (δηλαδή όταν τα οστά της ποδοκνημικής επίσης σπάσουν). Συνηθέστερα, όμως, συμβαίνει μεμονωμένα.
Ποια είναι τα συμπτώματα του διαστρέμματος;
Οι ασθενείς αναφέρουν πάντα πόνο μετά το διάστρεμμα αστραγάλου (ποδοκνημική άρθρωση). Αυτό συμβαίνει συνήθως λόγω ενός τραυματισμού όπου το πόδι γυρίζει προς τα μέσα, με έναν μηχανισμό στροφής που ονομάζεται «υπτιασμός». Συχνά εμφανίζεται κατά τη διάρκεια αθλητικών δραστηριοτήτων. Οι ασθενείς παραπονούνται για πόνο στην εξωτερική πλευρά του αστραγάλου και για διαφόρου βαθμού οίδημα ( = πρήξιμο) και μικροαιμορραγιών κάτω από το δέρμα (δηλ. μώλωπες). Στην επιστημονική ορολογία, αυτός ο μώλωπας ονομάζεται «εκχύμωση». Η ικανότητα του ασθενούς να φορτίσει το πόδι του ή όχι εξαρτάται από τη σοβαρότητα του διαστρέμματος και τη συνύπαρξη κατάγματος.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου του διαστρέμματος αστραγάλου;
Όπως σημειώνεται και παραπάνω, οι τραυματισμοί αυτοί συμβαίνουν όταν το πόδι στρίβει προς τα μέσα, με μηχανισμό υπτιασμού. Παράγοντες κινδύνου είναι εκείνες οι δραστηριότητες, στις οποίες ένας αθλητής μπορεί να προσγειωθεί απότομα και να γυρίσει τον αστράγαλο προς τα μέσα ή να πατήσει στο πόδι του αντιπάλου. Τέτοια αθλήματα είναι το μπάσκετ και όλα τα αθλήματα που περιλαμβάνουν άλματα
Μερικοί άνθρωποι έχουν προδιάθεση να υποστούν διάστρεμμα αστραγάλου (ποδοκνημική άρθρωση). Για παράδειγμα σε ανθρώπους με ραιβοποδία, που σημαίνει ότι η φυσική θέση ή η στάση των πτερνών είναι με ελαφριά στροφή προς τα μέσα, οι τραυματισμοί αυτοί είναι πιο συχνοί. Αυτό συμβαίνει επειδή είναι ευκολότερο στους ασθενείς αυτούς να γυρίσει ο αστράγαλος.
Σε όσους είχαν κατά το παρελθόν σοβαρό διάστρεμμα, είναι επίσης ευκολότερο να γυρίσει ο αστράγαλος και να προκληθεί νέο διάστρεμμα. Ως εκ τούτου, ένας από τους παράγοντες κινδύνου διαστρέμματος του αστραγάλου είναι η προϋπάρχουσα αστάθεια. Όσοι έχουν αδύναμους μύες, ειδικά εκείνους που ονομάζονται περονιαίοι και βρίσκονται κατά μήκος της εξωτερικής πλευράς της ποδοκνημικής άρθρωσης, μπορεί να έχουν ακόμα περισσότερη προδιάθεση για διάστρεμμα.
Ανατομία
Υπάρχουν πολλοί σύνδεσμοι στην ποδοκνημική άρθρωση. Οι σύνδεσμοι γενικά είναι οι δομές εκείνες που συνδέουν τα οστά μεταξύ τους. Οι τένοντες, από την άλλη πλευρά, συνδέουν τους μυς με τα οστά και επιτρέπουν στους μυς αυτούς να ασκήσουν την δύναμη τους και να κινήσουν τα οστά. Στην περίπτωση διαστρέμματος αστραγάλου – ποδοκνημικής, υπάρχουν δύο κυρίως σύνδεσμοι που προσβάλλονται συχνότερα. Αυτοί είναι οι εξής:
- Ο πρόσθιος περονοαστραγαλικός σύνδεσμος (αρ 8 στην εικόνα), ο οποίος ενώνει την περόνη με τον αστράγαλο στην έξω πλευρά της ποδοκνημικής (anterior tibiofibular ligament – ATFL, πρόσθια μοίρα του λεγόμενου «έξω πλάγιου» συνδέσμου).
- Ο περονοπτερνικός σύνδεσμος (αρ 9 στην εικόνα), ο οποίος ενώνει την περόνη με το οστό της πτέρνας που βρίσκεται από κάτω (calclaneofibular ligament – CF, μέση μοίρα του λεγόμενου «έξω πλάγιου» συνδέσμου).
- Τέλος, υπάρχει ένας τρίτος σύνδεσμος ο οποίος δεν σχίζεται συχνά. Βρίσκεται περισσότερο στο πίσω μέρος του αστραγάλου και ονομάζεται οπίσθιος περονοαστραγαλικός σύνδεσμος (posterior tibiofibular ligament – PTFL, οπίσθια μοίρα του έξω πλάγιου συνδέσμου).
Τα παραπάνω πρέπει να διαφοροποιηθούν από τα λεγόμενα υψηλά διαστρέμματα της ποδοκνημικής (high ankle sprains), τα οποία είναι τελείως διαφορετικά και βρίσκονται ψηλότερα στο πόδι.
Πως γίνεται η διάγνωση του διαστρέμματος του αστραγάλου;
Τα διαστρέμματα αστραγάλου μπορούν να διαγνωσθούν αρκετά εύκολα, δεδομένου ότι αποτελούν συνήθεις τραυματισμούς. Η εντόπιση πόνου στην εξωτερική πλευρά του αστραγάλου με ευαισθησία και οίδημα σε έναν ασθενή που έχει υποστεί έσω στροφή / υπτιασμό της ποδοκνημικής είναι ενδεικτική διαστρέμματος. Σε αυτούς τους ασθενείς, οι φυσιολογικές ακτινογραφίες υποδεικνύουν επίσης ότι τα οστά δεν έχουν σπάσει ( = κάταγμα) και αντίθετα οι σύνδεσμοι του αστραγάλου έχουν υποστεί διάστρεμμα ή ρήξη.
Είναι πολύ σημαντικό, ωστόσο, να μην θεωρούμε οποιονδήποτε τυχόν τραυματισμό της ποδοκνημικής ως διάστρεμμα του αστραγάλου γιατί μπορεί να εμφανίζονται και άλλοι τραυματισμοί. Για παράδειγμα, οι περονιαίοι τένοντες που αναφέρονται παραπάνω μπορούν επίσης να σχιστούν (ρήξη περονιαίων τενόντων). Μπορεί επίσης να υπάρχουν κατάγματα σε άλλα οστά γύρω από την ποδοκνημική άρθρωση, συμπεριλαμβανομένου του πέμπτου μεταταρσίου και της πρόσθιας απόφυσης της πτέρνας. Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να γίνει και μια μαγνητική τομογραφία της περιοχής έτσι ώστε να αποκλείσει άλλα προβλήματα στον αστράγαλο, όπως οι χόνδρινες βλάβες. Η μαγνητική τομογραφία ωστόσο συνήθως δεν είναι απαραίτητη για τη διάγνωση ενός διαστρέμματος.
Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές στο διάστρεμμα;
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν απαιτείται χειρουργική επέμβαση για το διάστρεμμα αστραγάλου (ποδοκνημική άρθρωση). Ακόμα και σε σοβαρά διαστρέμματα, οι σύνδεσμοι αυτοί θα επουλωθούν χωρίς χειρουργείο. Ο βαθμός του διαστρέμματος θα υπαγορεύσει το είδος της θεραπείας. Τα διαστρέμματα παραδοσιακά ταξινομούνται σε διάφορες κατηγορίες. Ίσως πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι η ικανότητα του ασθενούς για φόρτιση. Αυτοί που μπορούν να φορτίσουν το πόδι ακόμα και μετά τον τραυματισμό είναι πιθανό να επιστρέψουν πολύ γρήγορα σε αθλητικές δραστηριότητες. Όσοι δεν μπορούν να περπατήσουν μπορεί να χρειαστεί να ακινητοποιηθούν για περισσότερο διάστημα.
Σε γενικές γραμμές, η θεραπεία στις πρώτες 48 έως 72 ώρες συνίσταται στην ανάπαυση του αστραγάλου, πάγο για 20 λεπτά κάθε δύο έως τρεις ώρες, ακινητοποίηση με ελαστικό επίδεσμο και στην ανύψωση, που σημαίνει τοποθέτηση του ποδιού και του αστραγάλου έτσι ώστε τα δάχτυλα να βρίσκονται πάνω από το επίπεδο της μύτης του ασθενούς. Οι ασθενείς που δεν πρέπει να φορτίζουν το πόδι, αντιμετωπίζονται καλύτερα με μια αφαιρούμενη μπότα μέχρι να μπορέσουν άνετα να φορτίσουν.
Η φυσικοθεραπεία είναι η βάση στην αποκατάσταση ενός διαστρέμματος. Οι ασθενείς θα πρέπει να μάθουν την ενδυνάμωση των μυών γύρω από τον αστράγαλο, ιδιαίτερα των περονιαίων. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί επιστραγαλίδα σε έναν αθλητή μέχρις ότου ο θεράπων ιατρός θεωρήσει πως ο αστράγαλος είναι αρκετά ισχυρός ώστε να επιστρέψει στα αθλήματα χωρίς αυτήν. Η χειρουργική επέμβαση σπάνια ενδείκνυται, αλλά μπορεί να χρειαστεί σε έναν ασθενή που έχει ζημιά στον χόνδρο ή άλλους σχετικούς τραυματισμούς. Οι σύνδεσμοι διορθώνονται μόνο σε περιπτώσεις χρόνιας αστάθειας στην οποία οι σύνδεσμοι έχουν επουλωθεί με τρόπο που δεν είναι πλέον ισχυροί.
Πόσο διαρκεί η αποθεραπεία;
Η αποθεραπεία εξαρτάται από τη σοβαρότητα του τραυματισμού. Όπως σημειώθηκε παραπάνω, για τους μικρούς τραυματισμούς οι ασθενείς μπορούν να επιστρέψουν στις αθλητικές δραστηριότητές μέσα σε λίγες μέρες. Για πολύ σοβαρά διαστρέμματα, μπορεί να χρειαστεί περισσότερος χρόνος, έως και αρκετές εβδομάδες. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα λεγόμενα «υψηλά διαστρέμματα» της ποδοκνημικής έχουν πολύ μεγαλύτερη διάρκεια αποθεραπείας.
Η έκβαση για τα διαστρέμματα αστραγάλου είναι γενικά αρκετά καλή. Οι περισσότεροι ασθενείς θεραπεύονται από διάστρεμμα του αστραγάλου και είναι σε θέση να επανέλθουν στη φυσιολογική τους ζωή, τον αθλητισμό και τις δραστηριότητες τους. Μερικοί ασθενείς ωστόσο, που δεν κάνουν σωστή αποκατάσταση του αστραγάλου τους μετά από ένα σοβαρό διάστρεμμα μπορεί στη συνέχεια να υποφέρουν από αστάθεια της ποδοκνημικής. Η χρόνια αστάθεια συμβαίνει σε ασθενείς που έχουν επανειλημμένα διαστρέμματα. Αυτά τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια μπορεί να είναι επικίνδυνα, καθώς μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στο εσωτερικό της άρθρωσης. Αυτοί οι ασθενείς θα πρέπει να αναγνωρίζονται νωρίς και είναι υποψήφιοι για χειρουργική αποκατάσταση.
Πιθανές επιπλοκές
Η χειρουργική επέμβαση σπάνια είναι απαραίτητη. Όπως σημειώθηκε παραπάνω, ωστόσο, ένας αστράγαλος ο οποίος δεν έχει επουλωθεί σωστά, μπορεί να καταλήξει σε χρόνια αστάθεια. Είναι σημαντικό αυτό να αντιμετωπισθεί είτε με φυσικοθεραπεία είτε με χειρουργική επέμβαση πριν από την εμφάνιση περαιτέρω βλάβης στην άρθρωση της ποδοκνημικής.
Συχνές ερωτήσεις
Έχω πάθει αρκετά διαστρέμματα αστραγάλου. Πρέπει να ανησυχώ;
Ναι. Όσο περισσότερο παθαίνετε διαστρέμματα του αστραγάλου, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να αναπτυχθούν σημαντικά προβλήματα. Για παράδειγμα, η στροφή του αστραγάλου μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη του χόνδρου στο εσωτερικό της άρθρωσης της ποδοκνημικής. Εάν αυτό συμβαίνει, θα πρέπει να επισκεφθείτε το γιατρό σας.
Τι είναι το υψηλό διάστρεμμα της ποδοκνημικής και τι διαφορά έχει από το συνηθισμένο διάστρεμμα;
Ένα υψηλό διάστρεμμα αστραγάλου αναφέρεται στο σχίσιμο των συνδέσμων που συνδέουν την κνήμη με την περόνη (αυτή η ένωση ονομάζεται επίσης κάτω «κνημοπερονιαία συνδέσμωση»). Αυτά είναι διαφορετικά και πολύ σπανιότερα από τα συνηθισμένα έξω διαστρέμματα του αστραγάλου – ποδοκνημικής, που περιλαμβάνουν τον λεγόμενο «έξω πλάγιο» σύνδεσμο.
Μπορεί τα διαστρέμματα του αστραγάλου – ποδοκνημικής να χρειαστούν άμεσα χειρουργική επέμβαση;
Τα διαστρέμματα αστραγάλου σπάνια, ίσως και ποτέ, χρειάζεται να αντιμετωπιστούν με επείγουσα χειρουργική επέμβαση. Η μεγάλη πλειοψηφία απλά πρέπει να αντιμετωπιστεί με ανάπαυση, πάγο, επίδεση και ανύψωση ακολουθούμενη από φυσικοθεραπεία και προσωρινή υποστήριξη με ορθωτικά.